Có một kiểu cô đơn mà ai rồi cũng sẽ trải qua, dù sớm hay muộn. Đó không phải là cảm giác thiếu người bên cạnh, mà là cảm giác không ai thực sự hiểu mình. Là khi bạn vẫn nói cười, vẫn làm việc, vẫn sống như thể ổn — nhưng trong lòng trống rỗng một cách kỳ lạ. Băng Qua Đại Dương Đen của Trương Gia Giai là cuốn sách dành cho những người từng ở trong trạng thái đó. Không ồn ào, không giáo điều, không tô vẽ cuộc sống màu hồng, cuốn sách này chọn cách kể những câu chuyện rất đời, rất thật, và rất buồn.
Trương Gia Giai gọi khoảng thời gian ấy là “đại dương đen” — một nơi lạnh lẽo, cô lập, và tối tăm. Nơi đó có những con người đã từng bị cuộc sống vùi dập, từng thất vọng, từng tuyệt vọng, từng muốn buông xuôi. Nhưng điều đặc biệt là, dù mỗi câu chuyện trong sách đều phảng phất nỗi buồn, điều đọng lại sau cùng không phải là cảm giác nặng nề, mà là sự đồng cảm và nhẹ nhõm. Vì hoá ra trên thế giới này, có rất nhiều người cũng đã từng chênh vênh như mình. Có người bơi qua được, có người vẫn loay hoay, nhưng ít nhất — họ đều đã cố gắng.
Điều khiến Băng Qua Đại Dương Đen chạm được vào người đọc không nằm ở câu chữ hoa mỹ hay triết lý sâu xa. Nó chạm vì nó thật. Thật đến mức nhiều đoạn đọc xong chỉ muốn im lặng, vì như nhìn thấy chính mình trong đó. Có những nỗi buồn không thể gọi tên, có những vết thương tưởng đã lành nhưng chỉ cần chạm nhẹ lại đau. Có những người đi qua đời mình, để lại khoảng trống không ai lấp được. Có những đêm dài chỉ ước có ai đó lắng nghe mình, dù chỉ một lần.
Cuốn sách này không dạy bạn cách hết cô đơn. Nó chỉ cho bạn biết rằng: cảm thấy cô đơn không có nghĩa là yếu đuối. Cảm thấy tổn thương không có nghĩa là thất bại. Ai cũng có đại dương đen của riêng mình. Quan trọng là, bạn có dám bơi tiếp hay không.
Và nếu bạn đã từng cô đơn, từng lạc lối, từng muốn từ bỏ — có lẽ cuốn sách này sẽ là một người bạn đồng hành rất lặng lẽ, nhưng đủ ấm áp.
1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm
Trương Gia Giai là một trong những tác giả được yêu thích nhất của văn học đương đại Trung Quốc. Anh sinh năm 1980, bắt đầu sự nghiệp từ một blogger, sau đó trở thành MC radio nổi tiếng nhờ giọng nói trầm ấm và những câu chuyện đời thường gần gũi, dễ chạm đến cảm xúc người nghe. Nhưng chỉ khi bước vào con đường viết lách, Trương Gia Giai mới thực sự khẳng định được tên tuổi của mình trong lòng độc giả.
Điểm đặc biệt trong phong cách viết của Trương Gia Giai là sự dung dị, chân thật và rất đời. Anh không viết về những điều quá cao siêu hay lý tưởng. Ngược lại, thế giới trong các trang sách của anh đầy rẫy những con người nhỏ bé, đầy tổn thương, đầy khiếm khuyết — nhưng cũng rất kiên cường, rất người. Đó có thể là một người trẻ thất bại trong công việc, một kẻ từng bị phản bội trong tình yêu, một người già cô đơn giữa phố thị, hay một người lặng lẽ chống chọi với nỗi buồn riêng không ai hay biết.
Băng Qua Đại Dương Đen là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của Trương Gia Giai, được xuất bản lần đầu năm 2021 và nhanh chóng tạo được tiếng vang lớn trong cộng đồng độc giả trẻ. Đây là cuốn sách tập hợp nhiều câu chuyện nhỏ, được viết bằng giọng kể gần gũi, tự nhiên, đôi khi lạnh lùng, đôi khi chua xót, nhưng luôn ẩn chứa sự ấm áp và đồng cảm phía sau từng con chữ.
Tên sách Băng Qua Đại Dương Đen là một hình ảnh ẩn dụ đầy ám ảnh. “Đại dương đen” chính là những giai đoạn tăm tối nhất trong cuộc đời mỗi người — khi cô đơn, khi mất phương hướng, khi muốn buông xuôi tất cả. Nhưng điều quan trọng mà Trương Gia Giai muốn gửi gắm, đó là: dù đại dương ấy có đen tối, có lạnh lẽo đến đâu, thì nếu bạn không dừng lại, nếu bạn vẫn cố gắng bơi tiếp, vẫn sống tiếp, sớm muộn gì cũng sẽ nhìn thấy ánh sáng.
Không phải ngẫu nhiên mà Băng Qua Đại Dương Đen được gọi là “cuốn sách của những kẻ từng cô đơn”. Vì ai đã từng cô đơn, từng tổn thương, từng vấp ngã — mới có thể cảm nhận hết được cái thật, cái đau, cái ấm áp len lỏi trong từng câu chuyện Trương Gia Giai kể. Đây không phải là cuốn sách đọc để giải trí, cũng không phải sách dạy làm người. Đây là sách dành cho những người đã từng đi qua bóng tối — để thấy rằng mình chưa bao giờ thực sự đơn độc trên hành trình ấy.
2. Tóm tắt tác phẩm
Băng Qua Đại Dương Đen của Trương Gia Giai không đơn thuần là một cuốn sách kể chuyện đời thường. Nó giống như một cuốn nhật ký tập thể của những con người từng bước qua những ngày đen tối nhất của cuộc đời mình. Họ đến từ nhiều hoàn cảnh khác nhau, có người trẻ, người già, có người thành công, người thất bại, nhưng đều gặp nhau ở một điểm chung: từng cô đơn, từng tổn thương, từng mất phương hướng.
Cuốn sách mở đầu bằng lời nhắn nhủ của tác giả về “đại dương đen” — một khái niệm ẩn dụ cho giai đoạn trầm cảm, chênh vênh, tuyệt vọng mà con người nào cũng có thể đối mặt trong đời. “Có những khoảng thời gian trong đời, chúng ta giống như một kẻ đang bơi trong đại dương đen — tối tăm, lạnh lẽo, cô độc. Nhưng chỉ có cách bơi tiếp mới có cơ hội nhìn thấy ánh sáng.”
Xuyên suốt cuốn sách là những câu chuyện nhỏ nhưng đầy cảm xúc, đầy tính người.
Câu chuyện của Đổng Tử – Người trẻ gục ngã giữa đời
Có lúc, Đổng Tử tuyệt vọng đến mức nghĩ rằng: “Có lẽ thế giới này chẳng cần sự tồn tại của tôi nữa.” Nhưng thật lạ, thứ kéo Đổng Tử khỏi bờ vực không phải là điều gì vĩ đại, mà là những điều rất nhỏ: ánh nắng buổi sáng, ly trà sữa mang tới tận cửa, hay sự kiên nhẫn của một người bạn không buông bỏ anh.
Anh nhận ra: “Không ai có thể cứu mình ngoài chính mình. Nhưng trong hành trình đó, đôi khi chỉ cần một người kiên trì ở lại bên cạnh, cũng đủ khiến mình muốn thử thêm lần nữa.”
Lạc Lạc – Người phụ nữ học cách yêu lại chính mình
Lạc Lạc là một cô gái từng yêu sai người, từng vì tình yêu mà hy sinh tất cả, để rồi bị phản bội, bỏ rơi không thương tiếc. Cô trải qua quãng thời gian tự dằn vặt, oán trách bản thân, oán trách cả thế giới.
Thế nhưng, rồi cô nhận ra một điều: “Thứ tàn nhẫn nhất không phải là người kia bỏ rơi mình, mà là mình bỏ rơi chính mình.”
Lạc Lạc học cách sống lại từ đầu: tự nấu ăn, tự mua hoa cho mình, tự dành thời gian đi du lịch một mình. Cô không còn chờ đợi ai mang hạnh phúc đến nữa. Bởi vì cô đã hiểu: “Người duy nhất ở bên mình đến cuối cùng, luôn luôn chỉ có bản thân.”
Lão Lục – Người lái taxi chở những nỗi buồn qua phố
Nhân vật Lão Lục tuy xuất hiện không nhiều, nhưng lại gây ám ảnh mạnh mẽ. Ông là người lái taxi già, sống lặng lẽ, từng mất đi cả vợ và con gái trong một tai nạn. Ông không than trách, không kể lể, chỉ chọn cách tiếp tục lái xe, tiếp tục chở người qua lại giữa thành phố.
Nhưng đằng sau vẻ ngoài khô khan, Lão Lục lại là người hiểu rõ nhất cảm giác cô đơn là như thế nào. Ông nói một câu khiến nhiều người đọc lặng người: “Tôi không khuyên ai đừng buồn, vì có nỗi đau nào không buồn đâu. Tôi chỉ mong họ đừng dừng lại mãi ở chỗ buồn đó.”
Những câu chuyện nhỏ khác – Những mảnh ghép cô đơn rất đời
Ngoài những nhân vật chính, cuốn sách còn đan xen rất nhiều câu chuyện nhỏ khác:
Một cô gái trẻ đi phỏng vấn thất bại nhưng được bác bảo vệ tặng cho ly nước ấm.
Một người đàn ông bị ung thư vẫn kiên trì đi làm để nuôi con.
Một người mẹ đơn thân vừa làm mẹ vừa làm cha, cố gắng từng chút một nuôi con khôn lớn.
Tất cả những câu chuyện đó đều rất thật, rất gần. Có người vượt qua đại dương đen nhanh, có người bơi chậm, có người còn đang mắc kẹt. Nhưng điều chung nhất ở họ là không ai hoàn toàn bỏ cuộc.
Thông điệp cuối cùng – Bơi tiếp, dù chậm cũng được
Khép lại Băng Qua Đại Dương Đen, Trương Gia Giai nhắn gửi một điều rất đời, rất người: “Có những ngày bạn sẽ mệt đến mức không muốn bước ra khỏi giường. Có những đêm bạn sẽ khóc đến cạn nước mắt. Nhưng không sao cả. Miễn là bạn còn sống, còn thở, còn bước đi — bạn đã thắng rồi.”
Bởi lẽ, trong cuộc sống này, ai cũng có đại dương đen của riêng mình. Nhưng bơi qua được hay không, không phải do thế giới quyết định, mà do chính mình có đủ kiên trì hay không.
“Đời người, có người may mắn không bao giờ rơi vào đại dương đen. Nhưng phần lớn chúng ta đều phải tự mình bơi qua. Có người bơi nhanh, có người bơi chậm. Nhưng chỉ cần không chìm, bạn đã là người dũng cảm nhất rồi.”
3. Cảm nhận cá nhân
Băng Qua Đại Dương Đen là cuốn sách không quá cầu kỳ về ngôn từ, không triết lý nặng nề, cũng không cố gắng dạy ai cách sống. Nhưng chính vì thế mà nó rất thật, rất gần, rất dễ chạm vào những góc khuất mà nhiều người trong chúng ta vẫn giấu kín.
Khi đọc hết cuốn sách này, điều đầu tiên mình nhận ra là: hóa ra ai cũng có đại dương đen của riêng mình. Có thể là nỗi đau mất người thân, thất tình, thất nghiệp, áp lực công việc, bệnh tật, cô đơn hay cảm giác không ai hiểu mình. Đại dương đen của mỗi người có thể khác nhau về hoàn cảnh, về mức độ, nhưng cảm giác mắc kẹt giữa nó thì rất giống: chênh vênh, lạnh lẽo, tuyệt vọng và mỏi mệt.
Điều khiến mình ấn tượng nhất ở Trương Gia Giai là anh không lãng mạn hóa nỗi đau. Anh cũng không tô hồng cuộc sống. Trong Băng Qua Đại Dương Đen, nhân vật nào cũng có những phần rất đời, rất trần trụi. Họ từng yếu đuối, từng nghĩ quẩn, từng sợ hãi, từng buông xuôi. Nhưng điều đẹp nhất lại nằm ở chỗ: họ không phải là những người siêu nhân, họ là người bình thường, đúng nghĩa bình thường — nhưng vẫn chọn sống tiếp, dù chậm, dù mệt, dù đôi khi chỉ là để tồn tại thêm một ngày.
Mình rất thích một câu trích dẫn trong sách: “Không ai có nghĩa vụ phải kéo bạn ra khỏi đại dương đen. Nhưng đôi khi, chỉ cần có ai đó ngồi cạnh và không rời đi, cũng đủ làm bạn có can đảm bơi tiếp.”
Câu này rất đúng với trải nghiệm của mình và có lẽ cũng đúng với nhiều người. Trong những giai đoạn tồi tệ nhất, thật ra mình không cần lời khuyên, không cần những câu “mạnh mẽ lên” hay “rồi sẽ ổn thôi”. Thứ cần nhất đôi khi chỉ là sự hiện diện lặng lẽ của ai đó, là cảm giác mình không hoàn toàn cô độc trong bóng tối.
Một điều nữa khiến mình thích cuốn sách này, đó là Trương Gia Giai nhắc rất nhiều đến những điều nhỏ bé — những thứ mà giữa guồng quay mệt mỏi của cuộc sống, người ta dễ quên mất. Ví dụ như ly trà sữa giữa đêm, ánh nắng buổi sáng, một tin nhắn hỏi thăm, một bữa cơm đủ đầy, hay chỉ là cảm giác được ngủ một giấc ngon lành.
“Nếu hôm nay bạn có thể ngủ yên, sáng mai thức dậy còn thấy nắng, vậy là bạn đã may mắn hơn rất nhiều người rồi.”
Câu chữ của Trương Gia Giai không làm quá, không ép người đọc phải cảm động, nhưng lại gợi ra được cảm giác biết ơn với những điều giản dị nhất.
Khi đọc xong Băng Qua Đại Dương Đen, mình chợt nhận ra rằng: vượt qua đại dương đen không có nghĩa là vết thương sẽ biến mất. Có những nỗi đau sẽ đi theo người ta cả đời. Có những ký ức buồn sẽ mãi mãi ở lại trong lòng. Nhưng như Trương Gia Giai nói: “Sống tốt không phải là quên hết nỗi đau, mà là học cách mang nó theo mà vẫn sống bình yên.”
Thông điệp lớn nhất mà mình rút ra được từ cuốn sách này rất đơn giản: Ai rồi cũng có lúc yếu đuối. Ai rồi cũng có lúc muốn buông xuôi. Nhưng chỉ cần còn có thể bước tiếp, còn có thể sống tiếp, thì đã là một kiểu dũng cảm rồi.
Không có ai sống mà không từng một lần chạm đáy. Quan trọng là sau những lần chạm đáy ấy, mình học được gì. Học cách chấp nhận bản thân. Học cách tử tế hơn với mình. Học cách không tự làm khổ mình vì người khác. Và quan trọng nhất: học cách tin rằng dù bây giờ có tệ đến mấy, thì cũng không có nỗi buồn nào là kéo dài mãi mãi.
“Đại dương đen thì sâu, nhưng sức người thì rộng. Chỉ cần bạn không ngừng bơi, thế nào cũng có ngày nhìn thấy bờ.”
Mình nghĩ, Băng Qua Đại Dương Đen là cuốn sách không phải để đọc một lần rồi cất đi. Nó nên là cuốn sách mà thỉnh thoảng, trong những ngày yếu lòng nhất, mình lấy ra đọc lại một vài đoạn, nhắc lại với bản thân vài điều tử tế, để nhớ rằng mình từng bơi được qua rất nhiều cơn sóng lớn — thì lần này, chắc chắn cũng sẽ qua.
Cuối cùng, nếu có ai đó đang bước qua một giai đoạn mệt mỏi, chông chênh, hay cảm thấy bị bỏ lại giữa thế giới này — mình nghĩ Băng Qua Đại Dương Đen sẽ là một người bạn đồng hành rất yên lặng nhưng đầy thấu hiểu. Nó không vỗ vai bạn bảo “ổn thôi” một cách hời hợt. Nó chỉ ngồi cạnh bạn, rất lâu, và thì thầm: “Mình cũng từng như thế. Nhưng mình vẫn còn ở đây.”
Và có lẽ, đôi khi, chừng đó thôi cũng đủ ấm lòng.
Với mình, Băng Qua Đại Dương Đen không chỉ là một cuốn sách dành cho những người đang buồn, mà còn dành cho cả những người tưởng rằng mình đã mạnh mẽ rồi. Vì đôi khi, chính những người hay cười, hay giúp đỡ người khác, hay tỏ ra ổn nhất lại là người từng đi qua rất nhiều giông bão trong lòng.
Cuốn sách không dạy cách quên đi nỗi đau, mà chỉ nhẹ nhàng nhắc rằng: “Buồn cũng được, yếu đuối cũng được, chỉ cần đừng từ bỏ.” Đó là thông điệp lớn nhất mà mình cảm nhận được.
Sau tất cả, mỗi người đều có đại dương đen của riêng mình. Sẽ có lúc chúng ta bơi rất nhanh, cũng có lúc mệt mỏi mà chỉ muốn thả trôi. Nhưng rồi sẽ đến một ngày, khi ngoảnh lại, mới thấy hóa ra mình đã bơi qua rất nhiều đêm tối, đã sống sót qua rất nhiều lần tưởng chừng không thể gượng dậy.
Và chỉ riêng việc mình vẫn đang ở đây, vẫn còn sống, vẫn còn cảm nhận được buồn vui — thì đó đã là một điều rất đáng tự hào rồi.
Vì vậy, hãy cứ bơi tiếp thôi, dù chậm, dù mệt… cũng được.
Tóm tắt bởi: Thanh Hoài – Bookademy.
Hình ảnh: Mai Trang – Bookademy.